Αυτό το καλοκαίρι διάβασα το βιβλίο του Josef Pieper “Σχολή, η βάση της πολιτισμού” (“Leisure, the basis of culture”, 1952, μεταφρασμένη έκδοση στα αγγλικά 1963, Random House). Το βιβλίο περιέχει δύο δοκίμια, το πρώτο ομότιτλο του βιβλίου, και το δεύτερο με τίτλο “Η φιλοσοφική πράξη” (The philosophical act”).

Συνοπτικές σημειώσεις

Το σύγγραμμα κάνει νωρίς μια διάκριση δύo εννοιών ελεύθερου χρόνου: από τη μία ως ξεκούραση που εξυπηρετεί τις α-σχολίες μας, όπως όταν λέμε ότι κάνουμε ένα διάλλειμμα από τη δουλειά μας ώστε να μπορέσουμε να την συνεχίσουμε αργότερα — και από την άλλη ως σχολή, δηλαδή χρόνο αφιερωμένο στην ελεύθερη διανόηση.

Η κύρια πρότασή του είναι ότι “ο πολιτισμός (culture) βασίζεται για την ύπαρξή του στη σχολή, και η σχολή, με τη σειρά της, είναι αδύνατη αν δεν έχει μια διαρκή και επομένως ζωντανή σύνδεση με τη θεϊκή λατρεία (cultus).” Αναπτύσσοντας αυτή την πρόταση, αναδεικνύει μια θεώρηση για τον πολιτισμό, και τη σχέση του όχι μόνο με τη θεϊκή λατρεία, αλλά και τη φιλοσοφία, την τέχνη, την επιστήμη, την εργασία, την εορτή, και την ελευθερία.

Παραδειγματική φιγούρα στη θεώρηση αυτή είναι ο Πλάτωνας, ο οποίος πίστευε ότι η σοφία παραδίδεται από γενιά σε γενιά, ότι μαζί με την τέχνη έχουν θεϊκή προέλευση, και η Ακαδημία του οποίου “ήταν μια γνήσια θρησκευτική κοινότητα”.

Η εντύπωσή μου

Είναι ένα εξαιρετικό σύγγραμμα και από τα λίγα βιβλία στα οποία ανατρέχω ξανά μετά την πρώτη ανάγνωση. Προσφέρει μια θεώρηση του πολιτισμού, την οποία αισθάνθηκα ταυτόχρονα ως διδακτική και οικεία διαβάζοντας το βιβλίο: διδακτική, διότι προσέφερε μια ώριμη οπτική για βασικά φιλοσοφικά θέματα (π.χ., σχετικά με τη σημασία της θρησκείας στον πολιτισμό) αντίστοιχη της οποίας σπανίως συναντάω στο ακαδημαϊκό μου περιβάλλον σήμερα — αλλά και οικεία διότι ξύπνησε σε μένα αντιλήψεις που θα μπορούσαν να είχαν υπάρξει ήδη και δικές μου.